Βιογραφικό
Α΄ ΣΠΟΥΔΕΣ, ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ, ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ
Ο Κυριάκος Σ. Κατσιμάνης γεννήθηκε το 1937 στο Παράλιο Άστρος. Σπούδασε κλασική φιλολογία στο Πανεπιστήμιο της Αθήνας, όπου πήρε το πτυχίο της Φιλοσοφικής Σχολής (1960), και φιλοσοφία στο Παρίσι (Paris IV, Sorbonne), όπου πήρε το Doctorat d’ État ès Lettres με το βαθμό άριστα («très honorable», 1974).
Καθ’ όλη τη διάρκεια των σπουδών του στη Φιλοσοφική Αθηνών υπήρξε υπότροφος του Ιδρύματος Κρατικών Υποτροφιών (ΙΚΥ) λόγω της σειράς επιτυχίας του κατά τις εισαγωγικές εξετάσεις. Στο Παρίσι, εξάλλου, σπούδασε με υποτροφία του ΙΚΥ μετά από επιτυχή συμμετοχή του σε σχετικό διαγωνισμό (Φεβρουάριος 1967), στον οποίο κατέλαβε την πρώτη θέση.
(Σπουδές στο Παρίσι: εκπόνηση διδακτορικής διατριβής υπό τη διεύθυνση του καθηγητή P.– M. Schuhl με παράλληλη συστηματική και ενεργό συμμετοχή στις εργασίες του Centre des Recherches sur la Pensée Antique [υπαγόμενου στο C.N.R.S.]. Επίσης, παρακολούθηση μαθημάτων των καθηγητών Vl. Jankélévitch [Θέματα ηθικής από τη νεότερη Φιλοσοφία], P. Aubenque [Το οντολογικό πρόβλημα στον Αριστοτέλη], F. Alquié [Η φιλοσοφία του Ντεκάρτ] κτλ.).
Το 1980 ανακηρύχτηκε υφηγητής φιλοσοφίας της Παντείου ΑΣΠΕ.
Υπηρέτησε στη Μ.Ε. (1962-1976), στο Κέντρο Εκπαιδευτικών Μελετών και Επιμορφώσεως (ΚΕΜΕ, 1976-1985) και στο ανασυσταθέν Παιδαγωγικό Ινστιτούτο (Π.Ι., 1985-1998), του οποίου υπήρξε Σύμβουλος (1988-1998) και Αντιπρόεδρος (1992-1996). Οι βασικοί τομείς της αρμοδιότητάς του στο ΚΕΜΕ και το Π.Ι ήταν: α) Η Επιμόρφωση εκπαιδευτικών και β) Τα αναλυτικά προγράμματα και τα διδακτικά εγχειρίδια Φιλοσοφίας και Αρχαίων Ελληνικών.
Πήρε πολλές φορές μέρος ως ειδικός εισηγητής σε επιμορφωτικά σεμινάρια και ενημερωτικές συγκεντρώσεις για το εποπτικό προσωπικό και τους καθηγητές της Μ.Ε. τόσο στην Αθήνα όσο και σε διάφορες επαρχιακές πόλεις.
Δίδαξε φιλοσοφία στη Σχολή Επιμόρφωσης Λειτουργών Μέσης Εκπαίδευσης (ΣΕΛΜΕ) της Αθήνας (1977-1992), καθώς και στα Περιφερειακά Επιμορφωτικά Κέντρα (ΠΕΚ) της Αθήνας, του Πειραιά και της Τρίπολης (1993-2000). Δίδαξε επίσης στο Διδασκαλείο Μ.Ε., στο Διδασκαλείο Δ.Ε., στο Λαϊκό Πανεπιστήμιο της Εταιρείας Φίλων του Λαού, στο Κέντρο Φιλοσοφικών Ερευνών και στη ΧΕΝ της Αθήνας,.
Τον Ιούνιο του 2000 ο Κυριάκος Κατσιμάνης εξελέγη ομοφώνως Επίκουρος Καθηγητής στον Τομέα Φιλοσοφίας της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών, όπου δίδαξε φιλοσοφία επί πέντε έτη, ενώ τον Ιούνιο του 2004 εξελέγη ομοφώνως Αναπληρωτής Καθηγητής στον Τομέα Φιλοσοφίας της ίδιας Σχολής.
Ως εκπαιδευτικός σύμβουλος και πανεπιστημιακός καθηγητής δίδαξε τα ακόλουθα αντικείμενα: α) Εισαγωγή στη Φιλοσοφία, β) Ιστορία της Αρχαίας Ελληνικής Φιλοσοφίας (ειδικότερα, γνωσιολογία των Προσωκρατικών, σωκρατική φιλοσοφία, πλατωνική και αριστοτελική οντολογία), γ) Νεότερη Ευρωπαϊκή Φιλοσοφία, δ) Σύγχρονα Φιλοσοφικά Ρεύματα, ε) Θεωρία της Γνώσης, στ) Θεωρία της Επιστήμης, ζ)) Φιλοσοφία της Ιστορίας και του Πολιτισμού, και η) Φιλοσοφία της Παιδείας – Θεωρία και πράξη της Εκπαίδευσης
Έχει συμμετάσχει σε ελληνικά και διεθνή φιλοσοφικά και εκπαιδευτικά συνέδρια. Είναι μέλος επιστημονικών ενώσεων και εταιρειών και έχει επανειλημμένως εκλεγεί μέλος του Δ.Σ. της Ελληνικής Φιλοσοφικής Εταιρείας, της οποίας έχει διατελέσει Γενικός Γραμματέας και Ταμίας.
Το συγγραφικό έργο του περιλαμβάνει 12 βιβλία (8 σε έντυπη μορφή και 4 σε ηλεκτρονική) και δημοσιεύματα φιλοσοφικού, εκπαιδευτικού και ιστορικού περιεχομένου, καθώς και άρθρα-παρεμβάσεις στην επικαιρότητα, ενώ συνεργασίες του έχουν καταχωριστεί στην «Πάπυρος- Λαρούς- Μπριτάνικα». Στο έργο του πρέπει να προσμετρηθεί και η μετάφραση 4 βιβλίων.
O Κυριάκος Κατσιμάνης είναι παντρεμένος με τη φιλόλογο Άγλα Σταυράκη, με την οποία έχει αποκτήσει δύο παιδιά, τον Ευάγγελο και την Εστέλ.
Β΄ ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΟΙ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΙ
Ως στοχαστής, ο Κυριάκος Κατσιμάνης εμπνέεται από την ελληνική πνευματική παράδοση και ιδιαίτερα από το σωκρατικό ορθολογισμό. Με τον εξοπλισμό αυτό, καθώς και την εξοικείωσή του με τη νεότερη και τη σύγχρονη φιλοσοφική σκέψη, επιχειρεί κριτικές αναλύσεις και διαφωτιστικές τομές σε προβλήματα που απασχολούν το σύγχρονο άνθρωπο.
Τα φιλοσοφικά ενδιαφέροντα του Κυριάκου Κατσιμάνη περιστρέφονται στην ιστορία της φιλοσοφίας και τη συστηματική φιλοσοφία. Στην ιστορία της φιλοσοφίας είναι αφιερωμένες οι εργασίες του για τον Πλάτωνα (στις οποίες περιλαμβάνεται η Διδακτορική διατριβή του «Étude sur le rapport entre le Beau et le Bien chez Platon» για τo Doctorat d' d’Etat ès Lettres του Πανεπιστημίου Paris IV-Sorbonne.), το Σωκράτη (μεταξύ των οποίων και η υφηγεσία του με θέμα «Πρακτική φιλοσοφία και πολιτικό ήθος του Σωκράτη»), τους Σοφιστές και τον Αριστοτέλη, καθώς και για το Σπινόζα, τους Μακιαβέλι και Ρουσσώ, τον Παπανούτσο, τον Καστοριάδη και άλλους.
Με την πάροδο του χρόνου τα ενδιαφέροντα του Κ. Κ. επικεντρώνονται ολοένα και περισσότερο στη εισαγωγή στη φιλοσοφία και τη συστηματική φιλοσοφία. Τα άρθρα του με θέμα την έννοια και το περιεχόμενο της φιλοσοφίας επιχειρούν μια συστηματική και πολύπλευρη προσέγγιση της κορυφαίας αυτής πνευματικής δραστηριότητας, την οποία θεωρεί όχι απλώς γνώση αλλά επιπλέον --αλλά προπάντων-- τρόπο ερμηνείας του κόσμου και στάση ζωής και, τελικά, δυναμική παρέμβαση στην όλη ανθρώπινη κατάσταση. Παράλληλα, ο Κ. Κ. υποβάλλει σε κριτική τον ιστορικισμό, από τον οποίο κατατρύχεται η διεθνής αλλά κυρίως η ελληνική ακαδημαϊκή φιλοσοφία, και υποστηρίζει τον αναπροσανατολισμό των φιλοσοφικών αναζητήσεων με κατεύθυνση τη συστηματική φιλοσοφία, κάτι που συνεπάγεται την πραγμάτευση καίριων φιλοσοφικών θεμάτων με ταυτόχρονη παραγωγή φιλοσοφικού λόγου και όχι τη μονόπλευρη και στείρα ενασχόληση με ιστορικού χαρακτήρα μονογραφίες....
Στον τομέα της ηθικής, ο Κ. Κ. υιοθετεί την επιλογή του πρακτέου «συν τη όλη ψυχή», ώστε η εκάστοτε απόφαση του πράττοντος να προκύπτει ως προσωπική του κατάκτηση υπό την ασφαλή, όμως, καθοδήγηση του λόγου. Παράλληλα, τονίζει με έμφαση πως η ηθικότητα του ατόμου, εκτός από τον προσωπικό του αγώνα, εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό και από τις κοινωνικές συνθήκες, αναδεικνύοντας έτσι τη μεγάλη συμβολή της πολιτικά συγκροτημένης κοινότητας αλλά και των πολιτικών ηγετών στην ηθική διαπαιδαγώγηση των πολιτών. Σημαντική θέση καταλαμβάνει το πρόβλημα του θανάτου στο φιλοσοφικό στοχασμό του Κ. Κ. Ανατέμνοντας ιστορικά και συστηματικά το φαινόμενο της θανατικής αγωνίας, προσπαθεί να δείξει ότι ο θάνατος είναι το μέτρο αποτίμησης της ζωής και, γενικότερα, ο θεμελιώδης παράγοντας νοηματοδότησης της ανθρώπινης ύπαρξης.
Αρκετές μελέτες του Κ. Κ. έχουν αφιερωθεί στη φιλοσοφική ανθρωπολογία. Αντικρούοντας τις απόπειρες υποβάθμισης του ανθρώπου (βιολογισμός, στρουκτουραλισμός), υπεραμύνεται της μοναδικότητας και της αυταξίας του και υπερασπίζεται τη μεγαλοσύνη του ως όντος με τη σύμφυτη ιστορικότητα. Ταυτόχρονα, όμως, υπογραμμίζει πως η τάση του ανθρώπου για υπέρβαση του μέτρου τον οδηγεί στη ύβρη και την αλαζονεία, δηλαδή στον κίνδυνο της αυτοκαταστροφής μέσω των εξοντωτικών πολέμων, των φαινομένων κοινωνικής παθογένειας και της οικολογικής καταστροφής.
Τέλος, ο Κ.Κ. έχει δημοσιεύσει ορισμένα άρθρα σχετικά με τη φιλοσοφία της επιστήμης. Στα άρθρα αυτά, μεταξύ άλλων, έχει στηλιτεύσει την ουσιαστική απουσία της φιλοσοφίας από τη σύγχρονη φιλοσοφία της επιστήμης και την αντικατάστασή της από την ιστορία της επιστήμης ή τη θεωρητική φυσική. Κατά την άποψή του, η φιλοσοφία πρέπει να επαναπροσδιορίσει τη θέση της απέναντι στην επιστήμη, ώστε, με αφετηρία τα επιστημονικά επιτεύγματα, να εγκύπτει στις ανθρώπινες ανησυχίες εμπνεόμενη από τα θεμελιώδη καντιανά ερωτήματα: Τι μπορώ να ξέρω; Τι οφείλω να κάνω; Το πρέπει να ελπίζω; Τι είναι ο άνθρωπος;
Πρέπει να σημειωθεί ότι με την ιδιότητά του ως. μέλους αρχικά του ΚΕΜΕ και ακολούθως του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου, του οποίου διετέλεσε Σύμβουλος και Αντιπρόεδρος, ο Κ. Κ. ασχολήθηκε με τη φιλοσοφία και ως διδασκόμενοι μάθημα στη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση. Συνέγραψε δύο σχολικά εγχειρίδια φιλοσοφίας και δημοσίευσε άρθρα για τη διδακτική αξιοποίηση του μαθήματος, την οποία υποστήριξε και με τις παραδόσεις του στη ΣΕΛΜΕ της Αθήνας και στα διάφορα ΠΕΚ.. Επιπλέον, η εξοικείωσή του με τη φιλοσοφία των Σοφιστών, του Σωκράτη, του Πλάτωνα και του Αριστοτέλη τού επέτρεψε να υποστηρίξει ενεργά και ουσιαστικά με βιβλία και άρθρα του τη διδασκαλία φιλοσοφικών κειμένων στο Γυμνάσιο και το Λύκειο (Απολογίας Σωκράτη και Κρίτωνα, καθώς και εκτενών αποσπασμάτων τόσο από τον Πρωταγόρα και την Πολιτεία του Πλάτωνα, όσο και από τα Πολιτικά και τα Ηθικά Νικομάχεια του Αριστοτέλη).
Tο έργο του Κυριάκου Κατσιμάνη έχει αποτελέσει αντικείμενο ευνοϊκής κριτικής από τους ειδικούς. Στον τόμο 7, σελ. 523-525 της περιοδικής έκδοσης Φιλοσοφία του Κέντρου Ερεύνης της Ελληνικής Φιλοσοφίας της Ακαδημίας Αθηνών ο τότε εντεταλμένος υφηγητής και σημερινός καθηγητής της φιλοσοφίας του Πανεπιστημίου Αθηνών κ. Δημήτριος Κούτρας ανέλυσε και σχολίασε τη γαλλική διατριβή για το Doctorat d’ État του υποψηφίου και κατέληξε ως εξής: «Κρίνοντας τη διατριβή του κ. Κατσιμάνη διαπιστώνουμε ότι αυτή χαρακτηρίζεται από μεθοδικότητα και σωστή οργάνωση της έρευνας. Παρά το μεγάλο φόρτο της τεκμηριώσεως με τη μορφή των υποσημειώσεων, η εργασία παρουσιάζει ενότητα και διατηρεί αδιάπτωτο το ενδιαφέρον του αναγνώστη χάρη στη σαφήνεια και το εναργές ύφος του λόγου. Πρέπει ακόμη να υπογραμμισθεί η βαθιά από το συγγραφέα κατοχή των πλατωνικών κειμένων. Πρόκειται χωρίς αμφιβολία για σημαντική συμβολή στη μελέτη της σχέσεως του Ωραίου με το αγαθό στον Πλάτωνα και στην ερμηνεία της πλατωνικής φιλοσοφίας, γενικότερα». Επαινετική, επίσης, κριτική για ο ίδιο έργο του K.K. έχει καταχωριστεί από το διαπρεπή πλωτινιστή Jean Trouillard στη Revue des Études Grecques, Ι, 1979, σσ. 264-265, καθώς και από το διδάκτορα φιλοσοφίας Γεώργιο Καραγιάννη στην Ελληνική Φιλοσοφική Επιθεώρηση, τεύχος 45, Σεπτέμβριος 1998, σσ. 308-311. Ευνοϊκά εξάλλου σχόλια έχουν δημοσιευθεί: 1. Για το βιβλίο «Ο αγώνας για την αρετή. Συμβολή στην ερμηνεία της πλατωνικής ηθικής», από το Γεράσιμο Μαρκαντωνάτο, στη Διοτίμα, IV,1976, σσ. 196-197, 2. Για το βιβλίο «Πρακτική φιλοσοφία και πολιτικό ήθος του Σωκράτη», από το Φάνη Κακριδή στο Βήμα (25/9/1980) και από το Χάρη Σακελλαρίου στην Καθημερινή (28/1/1982), ενώ με ανάλογο πνεύμα έχει καταχωριστεί ένα σημείωμα στην Ελευθεροτυπία (18/6/1981). 3. Για το βιβλίο «Τα φιλοσοφικά κείμενα στο γυμνάσιο», από τον Π. Δορμπαράκη στη Μεσημβρινή(16/12/1980) και από το Χάρη Σακελλαρίου στην «Καθημερινή» (13/11/1980), ενώ έχει καταχωριστεί παρεμφερούς περιεχομένου σημείωμα στην Ελευθεροτυπία (9/10/1980). 4) Τέλος, για το βιβλίο «Φιλοσοφία Γ΄ Λυκείου» υπάρχει πολύ θετική κριτική του Ελευθερίου Πλατή στην Ελληνοχριστιανική Αγωγή, αριθ. 354, Μάιος 1988, σσ. 37-40. – Να σημειωθεί ότι στο βιβλίο «ΑΡΚΑΔΙΑ ΚΑΙ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ» (Παπαδήμας, Αθήνα, 20152) του Καθηγητή Δ.Ζ. Ανδριόπουλου υπάρχει εκτενής αναφορά στο έργο του Κυριάκου Κατσιμάνη (σσ. 178-186).