Βιβλία Κυριάκου Κατσιμάνη

«Étude sur le rapport entre le Beau et le Bien chez Platon». Διδακτορική διατριβή για το Doctorat d’ État ès Lettres του Παν/μίου Paris-Sorbonne. Υποστηρίχτηκε στις 29 Ιουνίου του 1974, έγινε δεκτή με το βαθμό «Άριστα» και τυπώθηκε στο πανεπιστημιακό τυπογραφείο της Lille (σσ. ΧVΙΙΙ+577. Επίσης έχει τυπωθεί και στην Αθήνα και κυκλοφορείται από το 1974 (αυτοέκδοση στα γαλλικά). Η σχέση του Καλού (Ωραίου) με το Αγαθό στον Πλάτωνα, η οποία συνήθως αντιμετωπίζεται στη ρύμη του λόγου με απλουστευτικούς αφορισμούς του τύπου «Το ωραίο ταυτίζεται με το αγαθό» ή «Το ωραίο είναι η λάμψη του αγαθού» κτλ. γίνεται αντικείμενο επισταμένης ανάλυσης, στην οποία συνδυάζεται η συστηματική με τη γενετική μέθοδο. Η μελέτη περιλαμβάνει δύο μέρη: στο πρώτο εξετάζεται η σχέση μεταξύ του Ωραίου και του Αγαθού καθαυτά, ενώ στο δεύτερο ερευνάται η σχέση μεταξύ των εκδηλώσεών τους. Από την εξονυχιστική εξέταση του θέματος προκύπτει πως η σχέση μεταξύ των δύο ιδεών είναι αμφίσημη: ενώ το Αγαθό «πρεσβεία» και «δυνάμει» υπερέχει του Ωραίου, το τελευταίο, εναρμονιζόμενο απόλυτα με το Αγαθό (αφού συνυπάρχει με αυτό σε κάθε άλλο γένος), διατηρεί ταυτόχρονα την οντολογική του αυθυπαρξία. Η σύγχυση γύρω από τη σχέση τους προήλθε από την ουσιαστικοποίηση των δύο όρων και τη χωρίς διάκριση απόδοση του ενός στον άλλο. Αν το Ωραίο είναι αγαθό, δεν είναι ωστόσο ΤΟ Αγαθό (αφού οντολογικά είναι υποδεέστερό του). Και αν το Αγαθό είναι ωραίο, δεν είναι ωστόσο ΤΟ Ωραίο (αφού η οντολογική υπεροχή του το τοποθετεί «επέκεινα» και αυτής ακόμη της ουσίας (σελ. 197-246). Στα εφτά κεφάλαια του δεύτερου μέρους οι εκδηλώσεις του Ωραίου και του Αγαθού αναλύονται και κατατάσσονται θεματικά, ώστε να διερευνηθεί η σχέση τους σε κάθε οντολογικό επίπεδο. Έτσι, ερευνάται η ομορφιά και η αγαθότητα των σωμάτων και των αντικειμένων (σελ. 265-277), η έννοια της καλοκαγαθίας ως χαρακτηριστικό στοιχείο της προσωπικότητας (σελ. 279-333), η «αγαθή και ωραία ψυχή» (σελ. 335-394), η «αγαθή και ωραία συμπεριφορά» (σελ. 395-412), η «ωραία και αγαθή πόλη» (σελ. 413-440). Επιπλέον, σε ένα τελικό κεφάλαιο με τον τίτλο «Το πλατωνικό παράδοξο» επιχειρείται μια γενική ανατοποθέτηση της πλατωνικής αισθητικής --απαλλαγμένη από τις προσπάθειες δικαίωσης ή καταδίκης των ιδεών του φιλοσόφου-- με την οποία οι πλατωνικές θέσεις για την τέχνη ερμηνεύονται υπό το φως της μεταφυσικής του Ωραίου (σελ. 441-475). Σε κάθε περίπτωση, καταβάλλεται προσπάθεια να διαπιστωθεί αν η ομορφιά σε σχέση με την αρετή διατηρεί κάποια αυτονομία ή απλώς υποτάσσεται σε αυτήν και αποτελεί μεταφορική έκφρασή της. --Η διαπίστωση είναι ότι όσο κατερχόμαστε την οντολογική κλίμακα, η σχέση του Ωραίου και του Αγαθού μεταβάλλεται. Παύει να είναι σχέση αρμονικής και ισότιμης συνύπαρξης, όπως συμβαίνει στον κόσμο των ιδεών (όπου το Ωραίο, ενώ διατηρεί την οντολογική του αυθυπαρξία, βοηθάει την ψυχή να αναχθεί ως το ίδιο το Αγαθό), για να μεταβληθεί σε σχέση υποταγής. Ο Πλάτων υποτιμά το Ωραίο ή το υποτάσσει στο Αγαθό, όταν υπάρχει το ενδεχόμενο η ψυχή να στραφεί προς την κατεύθυνση του πρώτου παραμερίζοντας ταυτόχρονα το δεύτερο. Υποτιμώντας το Ωραίο κάθε φορά που διαγράφεται ο κίνδυνος να εκτρέψει την ψυχή από την ανοδική πορεία προς το «όντως ον» και αναγνωρίζοντας τη σημασία του όταν αυτό τη συμπαρασύρει προς την κορυφή της οντολογικής ιεραρχίας, ο φιλόσοφος υπογραμμίζει ότι η διπολικότητα του Ωραίου είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την ανθρώπινη μοίρα, με το αν δηλαδή θα γίνει, τελικά, ο άνθρωπος «φιλόκαλος» και «μουσικός» ή «ζωγράφος» και «ποιητής».

Πρακτική φιλοσοφία και πολιτικό ήθος του Σωκράτη, Αθήνα, 1981, σσ. 246. Μετά από δύο εκτενή κεφάλαια, στα οποία εκτίθεται η κίνηση των ιδεών κατά το Β΄ μισό του Ε π.Χ. αιώνα με την αντιθετική παρουσίαση της ακμής της αθηναϊκής δημοκρατίας και της σταδιακής φθοράς του πολιτικού ήθους της, υποβάλλεται σε έλεγχο η βασιμότητα του ισχυρισμού ότι ο Σωκράτης ήταν πολέμιος της του πάτριου πολιτεύματος. Συγκεκριμένα, εκτίθενται ναλυτικά τα επιχειρήματα που θα συνηγορούσαν υπέρ της άποψης αυτής, ενώ σε ένα εκτεταμένο κεφάλαιο καταβάλλεται προσπάθεια να ανασκευαστούν οι κατηγορίες και να δειχτεί ότι ο φιλόσοφος ήταν υπέρμαχος του πάτριου πολιτεύματος. Στα επόμενα κεφάλαια επιχειρείται η σύνθεση των αντιτιθέμενων θέσεων, η οποία θα μπορούσε να συνοψισθεί στις ακόλουθες επισημάνσεις: ηθικές απόψεις, πολιτικές θέσεις και θρησκευτικές πεποιθήσεις του Σωκράτη συναιρούνται σε μια πολυδιάστατη διδασκαλία που τη διαπνέει ένας συνεπής ανθρωπισμός. Χάρη σε αυτόν, ο φιλόσοφος, ενώ αισθάνεται σταθερή κλίση προς τη δημοκρατία, ταυτόχρονα στρέφεται προς το ιδεώδες της ηθικής ανάπλασης των Αθηναίων με σκοπό την αναμόρφωση του πολιτικού τους βίου.

Αναλύσεις και τομές σε θέματα παιδείας (Αρχαία Ελληνική Γραμματεία -- Νέα Ελληνικά – Φιλοσοφία -- Το πρόβλημα της αξιολόγησης), Επικαιρότητα, Αθήνα, 1985, σσ. 190. -- Το βιβλίο μπορεί να διαβαστεί με ενδιαφέρον όχι μόνο από ένα φιλόλογο καθηγητή αλλά και από κάθε άνθρωπο με πνευματικές ανησυχίες. Αυτό ακριβώς υποδηλώνεται με τον όρο «παιδεία», που προτιμήθηκε από τον όρο «εκπαίδευση». Τίτλοι ορισμένων από τα δεκάξι κείμενα που έχουν περιληφθεί στον τόμο: 1. Η άστοχη επικαιροποίηση, 2.Ανθρωπισμός, δημοκρατία και παιδεία στον πλατωνικό «Πρωταγόρα», 3. Ελευθερία και ανάγκη στην «Αντιγόνη» του Σοφοκλή, 4. Η υπέρβαση στην «Αντιγόνη», 5. Γλώσσα και παιδεία, 6. Πρωτότυπη σκέψη και νεολογισμοί. Από τις ανάγκες του Πόρου στα ολισθήματα της Πενίας, 7. Η δικαίωση της απάτης. Σκέψεις για τη διδασκαλία της ποίησης, 8. Ερωτήσεις κρίσεις και ουσιαστική αξιολόγηση. Αντιφάσεις, αίτια και διέξοδοι.

Σύνδρομο επίκτητης αρχαιοελληνικής αντιπάθειας, «Gutenberg», 1992, σσ. 114.

Διδακτική και παιδαγωγική θεμελίωση της ανάγκης για περιορισμένη, έστω, επιστροφή της διδασκαλίας της αρχαίας ελληνικής γλώσσας στο γυμνάσιο. «Κάθε φορά που τίθεται θέμα επαναφοράς της Αρχαίας Ελληνικής στο γυμνάσιο, επακολουθεί συστηματικά ένας ακατάσχετος, επίμονος και όχι σπάνια επιθετικός αντίλογος σε ένα λόγο που, πριν καλά καλά αρθρωθεί, περιέρχεται σε θέση αμυντική. Ο λόγος πρέπει κάποτε να ακουστεί»

Προβλήματα φιλοσοφίας, ΟΕΔΒ, Αθήνα, 1999¹, σσ. 221 (σε συνεργασία με το Στέλιο Βιρβιδάκη). Το εγχειρίδιο αποτελείται από τρία μέρη: μια εκτενή εισαγωγή στη φιλοσοφία, που συμπληρώνεται με στοιχεία φιλοσοφίας της γλώσσας, μια έκθεση των βασικών προβλημάτων της γνωσιολογίας και μια επισκόπηση της φιλοσοφίας της επιστήμης σε συνάρτηση με προβλήματα φιλοσοφικής ανθρωπολογίας. Το βιβλίο εκδόθηκε από τον ΟΕΔΒ και χρησιμοποιήθηκε επί σειρά ετών από το Σεπτέμβριο του 1999 μετά ως υλικό υποστήριξης του μαθήματος της φιλοσοφίας, που αποτελούσε αντικείμενο επιλογής στη θετική κατεύθυνση της Γ΄ Ενιαίου Λυκείου.